آیا بیت کوین ابزار مناسبی برای دور زدن تحریم هاست؟

به گزارش راهبرد معاصر؛ اینکه بیت کوین می تواند تحریم را دور بزند تبدیل به یک گزاره پذیرفته شده مطلق شده است، ولی این در حالیست که اتفاقا خدشه پذیر است، حجم بازار بسیار پایین رمزارزها، قوانین حاکم بر این حوزه و ردیابی کالاهای فیزیکی مورد مبادله از جمله مواردی هستند که تحریم ناپذیری رمزارز را مورد مناقشه قرار میدهند.

بیت کوین از کجا آمده است؟

چالش ­های موجود در جریان نظام پولی کشورها همواره وجه مشترک مناقشات محافل علمی و آکادمیک حوزه­ی اقتصاد پولی در گرداگرد جهان می ­باشد. قاطبه­ ی منتقدان نظام جاری حاکم بر ساختارهای بانکی و بازار پول متعارف بر مسئله عدم بهینگی این ساختار و به­نوعی بهینه­ ی ثانوی بودن چهارچوب­ های متعارف اتفاق نظر دارند. شمار انبوه مقالات و طرح­های پژوهشی در راستای برنامه ­های منسجم تحول بانکی سایر مسائلی از این دست، شاهدی بر این مدعاست. 

نهایتاً در سال 2009 برای اولین بار، بیت­ کوین به ­عنوان یک رمزارز متن باز توسط یک فرد یا گروهی از برنامه نویسان موسوم به ساتوشی ناکاموتو معرفی گشت. تحلیل­گران، این نوآوری را ابزاری کارآمد در راستای رفع معضلاتی چون انتشار پول بدون پشتوانه، تأثیرپذیری زیاد آن از تصمیمات سیاسی دولت­ها، آسیب­ پذیری در برابر محدودیت­های سیاسی، عدم وجود شفافیت و هزینه­ های نظارتی معرفی نمودند.   

خاصیت ویژه بیت کوین چیست؟

از مهمترین ویژگی­ های دنیای رمزارزها، ساختار غیر متمرکز آن می­باشد. شبکه ­های همتا به همتای توسعه داده شده بر بستر بلاکچین و دفاتر کل توزیع شده، به کاربران این امکان را می­دهد تا ارز موجود در کیف پول خود را بدون دخالت بانک­ها، مؤسسات مالی و اعتباری و هر واسطه ­ی مالی دیگری به­ صورت مستقیم با سایر کاربران جابجا کنند. دفاتر کل توزیع شده مرکزیت خاصی نداشته و کلیه­ ی اطلاعات موجود در شبکه به­جای نگهداری در یک سرور مرکزی روی بی­شمار سرور ذخیره می­باشد. در این فرآیند، تمامی اعضاء شبکه یک نسخه از دفتر کل را نزد خود دارند و چنان­چه تراکنش جدیدی در حال اضافه شدن باشد، این تراکنش، با تفاهم کلیه اعضای شبکه به دفتر کل توزیع شده اضافه می­گردد.

ویژگی دیگر رمزارزها نیز ناشناس بودن کاربران آن­ها می­باشد. در چهارچوب مفهومی ادبیات رمزارزها به دلیل عدم وجود نهادهای ناظر مرکزی، استفاده از الگوهای علمی رمزنگاری تنها ضامن اعتماد عمومی نسبت به این پدیده­ی نوظهور می­باشد. از مهمترین دستاوردهای دانش رمزنگاری می­توان به اطمینان از حفظ محرمانگی اطلاعات، اطمینان از ارسال پیام توسط فرستنده­ی پیام، اطمینان از عدم تغییر پیام فرستنده و اثبات ارسال پیام در عین حفظ محرمانگی هویت طرفین تراکنش برای سایر اعضاء شبکه اشاره کرد.

در سیستم رمزنگاری غیر متقارن مورد استفاده در شبکه­ی رمزارزها، یک جفت کلید، تحت عنوان کلید عمومی و کلید خصوصی تولید می­گردد. هر کلید دربردارنده یک رشته طولانی از کاراکترهای حرفی و عددی است که موجب افزایش امنیت رمزارز ذخیره شده­ی کاربر می‌شود. انتقال رمزارز دورن شبکه از این طریق صورت پذیرفته و با این وجود، جزییات هویت صاحب کلید خصوصی فاش نمی‌شود.

آیا می توان با بیت کوین تحریم را دور زد؟

با توجه به دو ویژگی اشاره شده، یعنی غیر متمرکز و ناشناس بودن رمزارزها این توقع برای برخی دولتمردان و یا حتی اندیشمندان اقتصادی ایجاد شده است که می­توان با استفاده از رمزارزها تحریم ­های نظام سلطه و استکبار بر علیه جمهوری اسلامی ایران را دور زد.

این ادعا در نگاه اول و یک نگاه ساده انگارانه درست به ­نظر می­رسد ولی در نگاه­های عمیق­ تر و تدقیق بیشتر نسبت به موضوع، شرایط کمی متفاوت است.

• قوانین تنظیم­ کننده در حوزه رمزارزها

نهادهای نظارتی ساختارهای پولی و مالی کشورهای پیشرفته در مواجهه با این نوآوری ساکت ننشسته و اخیراً در صدد وضع و تعیین استانداردهای نظارتی بین­المللی در حوزه مبادله­ های رمزارزی نموده­اند. این نهادها علاوه بر به­روز رسانی استانداردهای خود در حوزه­ی مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم، استانداردهای جدیدی را در حوزه­ی تبادل ابلاغ نموده­اند. به عنوان مثال سازمان CFTC در آمریکا به تنظیم گری این حوزه وارد شده و قوانینی را در این حوزه وضع کرده است. موضوع پولشویی موضوع کم اهمیتی برای طرف های غربی نیست، آنها برای مقابله با این مسئله مقررات سفت و سختی را وضع کرده اند که سازوکار ویژه اقدام مالی موسوم به FATF از این مقررات است.

تبادل رمزارزها در جهان از طریق صرافی­های رمزارزی صورت می­پذیرد که این صرافی­ها بر دو قسم می­باشند:

الف) صرافی­های تبدیل رمزارز به وجه نقد

ب) صرافی­های تبدیل رمزارز به رمزارز

در خصوص صرافی­های تبدیل رمزارز به وجه نقد یا بالعکس، قواعد تنظیم کننده­ی کمتری برای بهره­گیری از اصول شناخت مشتری (KYC) وجود دارد. دلیل این موضوع نیز الزام این صرافی­ها به تبادل از طریق شبکه­ی بانکی می­باشد. بر این اساس، این فرآیند، چرخه­ای است که یک ریشه در نظام بانکی و نقل و انتقال وجوه از طریق شبکه بانکی دارا می­باشد. نتیجه این که پنهان کردن هویت طرفین تراکنش در این مجال که مرزی میان دنیای کریپتو با جهان واقعی می­باشد، منتفی است. از جمله این صرافی­ها می­توان به Coinbase، Gemini،  Bitstamp، Bitfinex، Bittrex و ... اشاره کرد. در خصوص صرافی­های تبدیل رمزارز به رمزارز نیز الزاماتی در حوزه­ی KYC وجود دارد. بر این اساس، فعالیت اعضاء در چهارچوب این صرافی­ها منوط به احراز کامل هویت می­باشد و با توجه به ریسک بالای تبادل خارج از چهارچوب این صرافی­ها، انتقال رمزارز در خارج از چهارچوب ارائه شده توسط صرافی­ها موضوعی فاقد توجیه می­باشد و مسئله­ی اصلی آن نیز موضوع اعتماد است. ازجمله این صرافی­ها نیز می­توان به Binance، OKex، HitBTC و... اشاره کرد.

در گذشته نیز سابقه­ی تحریم برخی کاربران رمزارزی از طریق این صرافی­ها وجود دارد. به­عنوان مثال حدود 10 ماه پیش، صرافی بایننس نام ایران را از لیست کشورهای پذیرنده مدارک جهت احراز هویت حذف کرده است. همچنین لوکال بیت­کوین نیز به استناد قوانین مالی فنلاند (کشوری که وبسایت لوکال بیت­کوین در آن فعالیت می­کند) و همچنین تحریم­های ایالت متحده علیه جمهوری اسلامی ایران دسترسی کاربران ایرانی را قطع کرده است. همچنین کیف پول رمزارزی Jaxx نیز رسماً از ارائه­ی خدمات به کاربران ایرانی امتناع ورزیده است.

• ردیابی کالاهای فیزیکی مورد مبادله

رمزارزها در حالاتی خاص، صرفاً به­عنوان یک ابزار پرداخت می­توانند مورد استفاده قرار گیرند. آن­چه در خصوص دور زدن تحریم­ها با این ابزار ادعا می­شود حتی در صورت موفقیت در مرحله پرداخت نیز، در مرحله تبادل کالاهای فیزیکی مورد مبادله قابل رهگیری و اعمال محدودیت می­باشند. یعنی یکی از مزیت های رمزارزها که تبادل مالی باشد، همچنان در سایه تحریم های تجاری باقی میمانند.

• حجم بازار رمزارزها

آنچه از رمزارزها برای دور زدن تحریم ­ها ادعا می­شود در حقیقت برای رفع نیازهای بخش حقیقی اقتصاد کشورها در شرایطی است که بنا به هر دلیلی قادر به انجام تراکنش از ساختارهای متعارف خود نباشند. علاوه بر چالش ­های برشمرده شده که این ادعا را تحت ­الشعاع قرار می­دهد، مسئله­ی حجم بازار رمز ارزها نیز مسئله ­ی دیگری است که مورد توجه قرار نگرفته است. به­عنوان مثال کل ارزش جاری بازار بیت­کوین معادل حدود 203 میلیارد دلار می ­باشد که این رقم در مقایسه با ارقام در حال مبادله در جریان تجارت خارجی، رقم ناچیزی می ­باشد. بر اساس معادله های استخراج بیت کوین تعداد محدودی بیت کوین قابل استخراج است، به نقل از سایت خبری news.bitcoin.com، تا به حال 16.800.000 بیت‌کوین استخراج شده است؛ این یعنی تنها 20 درصد دیگر باقی مانده که استخراج کنندگان بتوانند بدست بیاورند. ساتوشی ناکاموتو پروتکل بیت‌کوین را با راه اندازی کد آن در سال 2009 معرفی کرد؛ در همان زمان، عدد مشخصی برای تعداد بیت‌کوین هایی که در نهایت می توانند در جهان وجود داشته باشند، تعیین شد. این عدد که ناکاموتو آن را روی 21 میلیون تنظیم کرده، هرگز اضافه نخواهد شد.